Mukowiscydoza jest jedną z najczęściej występujących chorób genetycznych. Szacuje się, że w Polsce na mukowiscydozę choruje aż 1000 osób! Liczba ta powinna zostać powiększona o przypadki niezdiagnozowane, których wbrew pozorom wcale nie jest mało. Rocznie rodzi się około 120 dzieci obciążonych tą chorobą. Niestety niewiele z nich ma szansę na wczesną diagnozę. Wciąż jeszcze nie udało się opracować skutecznego leczenia mukowiscydozy. Potrafimy jednak łagodzić jej objawy oraz zmniejszyć uciążliwe dolegliwości. Choroby nie da się natomiast wyleczyć, ani nawet zahamować jej postępowania.
Mukowiscydoza jest chorobą dziedziczną. Jej przyczyną jest wystąpienie mutacji w genie CFTR, która prowadzi do produkcji nieprawidłowego białka regulującego przepływ jonów chlorkowych przez komórki nabłonka. Mukowiscydoza cechuje się upośledzonym transportem elektrolitów, w wyniku czego nadmiar chlorku sodu magazynowany jest na zewnątrz komórek. Stąd też u osób chorych na wyżej wymienione schorzenie pojawia się bardzo słony pot. Inaczej dzieje się w komórkach oskrzeli, gdzie chlorek sodu i woda są zatrzymywane wewnątrz komórek. Powoduje to zwiększenie gęstości wydzieliny z oskrzeli, skutkiem czego jest ona kleista i trudna do usunięcia.
Zmiany jakie powoduje mukowiscydoza dotyczą nie tylko układu oddechowego, ale także pokarmowego i rozrodczego.
Diagnostyka mukowiscydozy
Istnieje co najmniej kilka metod pozwalających na zdiagnozowanie mukowiscydozy. Ponieważ choroba ta ma podłoże genetyczne, można zweryfikować jej rozpoznanie kliniczne u pacjenta wykonując test molekularny (badanie genetyczne), którego celem jest określenie, czy badana osoba jest posiadaczem zmutowanego allelu genu CFTR. W tym celu niezbędne jest uzyskania materiału genetycznego (DNA) od danej osoby.
Mukowiscydoza jest chorobą nieuleczalną (nie udało się jak dotąd opracować skutecznego lekarstwa pozwalającego na całkowite zahamowanie postępu choroby). Dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny. Jednocześnie wśród rady białej jest najczęściej dziedziczoną chorobą w ten właśnie sposób. U podłoża choroby leży mutacja w genie kodującym białko CFTR (Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator).
Mechanizm zaburzenia opiera się na zablokowaniu wypływu jonów chloru i wody oraz nadmiernym wchłanianiu jonów sodu. To prowadzi do powstania gęstego i lepkiego śluzu, będącego przyczyną objawów klinicznych mukowiscydozy. Od kiedy odkryto gen odpowiedzialny za rozwój choroby, opisano już ponad 1000 jego mutacji. W 70% przypadków jest to mutacja delF508. Polega ona na delecji fenyloalaniny w pozycji 508 białka kodowanego przez gen CFTR.
Wyróżniono dotąd 5 klas mutacji genu CFTR.
• Klasa I to mutacje nonsensowne – przedwcześnie występujący kodon STOP, co prowadzi do wytworzenia niestabilnego mRNA lub do translacji i uwolnienia z rybosomu skróconego i niefunkcjonalnego białka.
• Klasa II – upośledzenie obróbki i fałdowania białka w aparacie Golgiego, co powoduje zatrzymanie zmutowanego białka CFTR w ER. Białko ostatecznie staje się celem dla mechanizmów kontrolnych, skutkiem czego zostaje zniszczone. • Klasa III – zakłócenie działania domen regulatorowych i zanik funkcji białka CFTR.
• Klasa IV – fosforylacja CFTR, która powoduje defekt transportu chlorków.
• Klasa V – uszkodzenie mechanizmu funkcjonowania splicingu, co powoduje powstawanie zarówno zniekształconych, jak i prawidłowych transkryptów
Test molekularny w kierunku diagnozy mukowiscydozy
W celu uzyskania odpowiedniego materiału do badania należy pobrać krew od osoby, co do której jest podejrzenie mukowiscydozy, a następnie poddać ją szczegółowej analizie. Źródłem DNA są krwinki białe (leukocyty) – komórki posiadające jądro komórkowe z materiałem genetycznym danej osoby. W przeciwieństwie do nich erytrocyty, które biorą udział w transporcie krwi nie posiadają jądra komórkowego, stąd tez wyizolowanie z nich DNA jest niemożliwe.
DNA nie może być także wyizolowane z krwi obwodowej osób, które w ciągu ostatnich 90 dni były poddane transfuzji krwi. W takim przypadku wynik analizy molekularnej byłby niewiarygodny, ponieważ rzeczywistym źródłem DNA byłyby nie leukocyty potencjalnego pacjenta, lecz dawcy krwi.
Obecnie najczęściej stosowanymi – zarówno w Polsce jak i w Europie – zestawami do diagnostyki molekularnej CF są zestawy InnoLipa CF firmy Innogenetics i ABBOTT firmy CELERA.
Autor: www.testdna.pl
