<img src="http://e-biotechnologia.pl/obrazki/zywnosc.jpg" ALIGN="left" alt="żywność" HSPACE=10 VSPACE=10 width="128" height="96"/>Artykuł jest przedrukiem z biuletynu "Wiedza i Jakość" (nr 4(16)/2009)
Autor: Joanna Maryniak,
IJHARS


Wykorzystanie w rolnictwie oraz w produkcji żywności organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO) wzbudza wiele emocji i kontrowersji, wynikających z obawy o bezpieczeństwo konsumentów, a także środowisko naturalne. Na forum Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO opracowano dotychczas cztery dokumenty, które stanowią podstawę do dalszych prac w zakresie GMO*1. Mają one jednak charakter wytycznych i zaleceń, nie stanowią norm.

Istniejące Kodeksowe dokumenty dotyczące GMO to:
- Zasady dot. analizy ryzyka żywności produkowanej z użyciem nowoczesnej biotechnologii (CAC/GL 44-2003);
- Wytyczne dot. przeprowadzania oceny bezpieczeństwa żywności wyprodukowanej z roślin o rekombinowanym DNA (CAC/GL 45-2003);
- Wytyczne dot. przeprowadzania oceny bezpieczeństwa żywności wyprodukowanej z użyciem mikroorganizmów o rekombinowanym DNA (CAC/GL 46-2003);
- Wytyczne dot. przeprowadzania oceny bezpieczeństwa żywności wyprodukowanej z organizmów zwierzęcych o rekombinowanym DNA (CAC/GL 68-2008).
Dokumenty dotyczą przede wszystkim uzgodnienia ram dla analizy ryzyka oraz bezpieczeństwa i aspektów żywieniowych nowej żywności (novel food)*2. Nie obejmują problemów społeczno-ekonomicznych, ochrony środowiska oraz kwestii moralnych. Nie dotyczą również pasz i karmionych nimi zwierząt.

Analiza ryzyka
Ocena ryzyka polega na określeniu możliwości wystąpienia zagrożeń dla zdrowia konsumenta, a w przypadku ich powstania zebraniu informacji o charakterze i stopniu tych zagrożeń. Podstawowymi problemami dot. GMO, podlegającymi analizie ryzyka, są możliwe zmiany dotychczasowego poziomu składników odżywczych w nowej żywności, możliwe jej działania toksyczne bądź alergenne, ocena poziomów metabolitów, skutki przetwarzania takiej żywności (także w warunkach domowych), a w przypadku genetycznie zmodyfikowanych mikroorganizmów - ocena prawdopodobieństwa transferu genów*3.

Kodeksowe Zasady Analizy Ryzyka, w szczególności jego oceny, do 2003 roku stosowane były przede wszystkim w odniesieniu do pojedynczych substancji dodatkowych, pozostałości pestycydów, chemicznych i mikrobiologicznych zanieczyszczeń. Nie były natomiast wykorzystywane wobec żywności jako całości*4, dlatego na forum KKŻ FAO/WHO rozważa się wprowadzenie bardziej globalnego, które bazuje na zasadzie, że nowe odmiany roślin, zwierząt czy mikroorganizmów, w tym o zmodyfikowanym DNA, są oceniane w stosunku do tradycyjnego odpowiednika, mającego udokumentowaną historię bezpiecznego wykorzystania (biorąc pod uwagę zamierzone i niezamierzone efekty). Oceny ryzyka należy dokonywać w oparciu o najnowszą wiedzę naukową i z wykorzystaniem najlepszych dostępnych technik analitycznych i statystycznych. Wykorzystywane dane powinny być otrzymywane z różnych źródeł: literatury naukowej, danych uzyskanych od producentów, ogólnych informacji technicznych, niezależnych naukowców, międzynarodowych instytucji, agencji regulacyjnych i innych zainteresowanych stron. Skuteczne informowanie o ryzyku jest niezbędne na każdym szczeblu oceny oraz zarządzania ryzykiem*5 i powinno przebiegać z uwzględnieniem wszystkich zainteresowanych stron: rządu, przedsiębiorców, środowisk akademickich, mediów i konsumentów. Komunikacja związana z ryzykiem powinna zawierać przejrzystą ocenę bezpieczeństwa i zarządzanie ryzykiem oraz przegląd procesów decyzyjnych. Informacje powinny być jawne i dostępne dla wszystkich zainteresowanych stron (z poszanowaniem tajemnicy handlowej i przemysłowej), w szczególności dotyczy to sprawozdań z oceny bezpieczeństwa. Nie ulega wątpliwości, że kwestia GMO jeszcze przez długi czas będzie przyczyną wielu dyskusji, między innymi na forum Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO. Jednak jedynie poprzez prowadzenie dalszych badań można wyeliminować związane z GMO niepewności. Jednocześnie coraz bardziej zauważalna staje się potrzeba rzetelnego informowania społeczeństwa o zaletach i wadach stosowania nowoczesnej biotechnologii.


*1 W latach 2000-2007 kwestie związane z GMO omawiane były na forum, powołanej przez KKŻ FAO/WHO, Międzyrządowej Grupy Zadaniowej Ad. Hoc ds. Żywności Otrzymywanej Metodami Biotechnologicznymi, kierowanej przez Japonię.
*2 Termin novel food obejmuje żywność i jej składniki, które nie były wcześniej wykorzystywane w żywieniu ludzi (np. żywność lub jej składniki zawierająca lub składająca się z organizmów zmodyfikowanych genetycznie).
*3 Transfer genów - ocena możliwości i skutków mieszania się, wymiany materiału genetycznego mikroflory jelitowej człowieka z materiałem genetycznym mikroorganizmów o rekombinowanym DNA.
*4 Bezpieczeństwo żywności należy rozpatrywać nie tylko pod kątem potencjalnej szkodliwości niektórych jej składników np. zanieczyszczeń; wymagane jest także poddanie ocenie skutków zdrowotnych spożywania danego typu żywności.
*5 Zarządzanie ryzykiem - identyfikacja, mierzenie i kontrolowanie ryzyka w celu jego minimalizacji i zabezpieczenia przed jego ewentualnymi skutkami.