Migrena i jej podłoże

Autor: Anna Pawłowska
studentka I roku IIst biotechnologii medycznej, UMCS

O migrenie słyszał każdy z nas – głównie kojarzymy ją z uporczywym bólem głowy, jednak nie są to jej jedyne objawy. Nie każdy z nas jednak zdaje sobie sprawę czym tak naprawdę różni się klasyczny ból głowy od bólu migrenowego. Warto zaznaczyć, że skala problemu jest naprawdę ogromna – cierpi na nią 8% mężczyzn i blisko co czwarta kobieta. Migrena jest jednym z najczęściej występujących schorzeń neurologicznych i ma wpływ nie tylko na komfort życia osób na nią cierpiących, ale także ich rodzin oraz na ich funkcjonowanie w społeczeństwie. [3][4]

Mimo licznych badań i zainteresowania naukowców tym schorzeniem, istnieje wiele hipotez, jednak nadal jego etiologia nie została jednoznacznie wyjaśniona.
Czym jest migrena?

Migrena nie jest tylko silnym bólem głowy, choć rzeczywiście jest on jednym z jej objawów. Definiuje się ją jako schorzenie neurologiczne, w którym oprócz wspomnianego intensywnego bólu, występują także nudności, nadwrażliwość na światło i dźwięk, ale również zaburzenia koncentracji i znaczne zmniejszenie sprawności intelektualnej. [4]

Co zatem odróżnia ból głowy niemigrenowy od migrenowego? W diagnostyce bierze się pod uwagę między innymi lokalizację bólu – w przypadku tego drugiego zwykle ulokowany jest jednostronnie. Ponadto, towarzyszy mu niekiedy aura zwiastująca bliski napad oraz szereg objawów wymienionych w poprzednim akapicie, które są charakterystyczne właśnie dla tego schorzenia i nie występują w bólach niemigrenowych. [5]
Warto wiedzieć, że pod definicją migreny nie kryje się tylko jedna konkretna jednostka chorobowa, lecz można wyodrębnić w niej szereg typów i podtypów, zgodnie ze szczegółową klasyfikacją ICHD (International Classification of Headache Disorders) stworzoną przez IHS (International Headache Society). Najprostszym stosowanym podziałem jest klasyfikacja względem obecności lub braku aury poprzedzającej atak. Jak stwierdzono – drugi przypadek występuje znacznie częściej (około 4 razy). Początkowo ustalono, że w migrenie napady bólu trwają od 4 godzin do nawet 3 dób, jednak wnikliwsze badania pozwoliły odejść od tych sztywnych norm i nieco uelastycznić jej ramy. [2]

Przyczyny i objawy

Ustalono, że migrena około 2-3 razy częściej dotyka kobiety niż mężczyzn. Do czynników wyzwalających atak należy między innymi stres, którego nie da się całkowicie wyeliminować z naszego życia, zważywszy na wymagania społeczeństwa w jakim żyjemy. Innym czynnikiem jest dieta oraz systematyczność przyjmowania posiłków – zbyt długie przerwy między nimi nie są wskazane. Istnieją pokarmy, których przyjmowanie może doprowadzić do napadu migrenowego, a należy do nich m.in. czekolada, nabiał, kofeina, alkohol oraz wysoko przetworzona żywność. Innymi czynnikami jest zmęczenie, nieodpowiednia długość snu (zarówno zbyt długi, jak i zbyt krótki nie jest wskazany), antykoncepcja, tytoń, ciśnienie atmosferyczne, a także należy unikać niewentylowanych oraz intensywnie oświetlonych pomieszczeń. [6][7]

Podstawowym objawem występującym przy migrenie jest ból głowy, jednak aby zdiagnozować migrenę trzeba dokładnie ustalić typ bólu. Zazwyczaj jest to ból pulsujący o silnym natężeniu, zlokalizowany po jednej stronie głowy, często nasilany przez aktywność fizyczną. Bólowi towarzyszą także nudności oraz wymioty, które najczęściej łączą się ze wzrostem intensywności odczuwanego bólu. Jednak wnikliwsze obserwacje pozwoliły ustalić, że wbrew temu, co wcześniej sądzono, nie zawsze zapowiadają one koniec ataku. Pozostałymi objawami są fonofobia oraz fotofobia; warto zauważyć, że zarówno przebywanie w środowisku, w którym panuje hałas, jak intensywnie oświetlonym lub gdzie migają światła może doprowadzić do ataku migreny. [2][4]

W napadzie migreny obecnie wyróżnia się 5 podstawowych faz [2]:Faza zwiastunów

Występują tu charakterystyczne objawy, do których zalicza się między innymi sztywnienie karku, obniżenie zdolności intelektualnych czy ziewanie. Występuje u większości osób cierpiących na migrenę. Mogą tu wystąpić także objawy, które są charakterystyczne dla fazy bólu [2].Aura

Najczęściej pojawia się przed fazą bólu lub łącznie z nią – jeśli w ogóle występuje. Charakteryzuje się przede wszystkim zaburzeniami widzenia – błyskami, mroczkami, czarnymi obszarami w polu widzenia, ale także zaburzeniami mowy i ruchu. Uważa się, że jej występowanie spowodowane jest skurczem naczyń krwionośnych, co w rezultacie prowadzi do niedokrwienia, które przemija, gdy owe naczynie ulegnie ponownemu rozszerzeniu. Podczas występowania tego zjawiska przepływ krwi przez naczynie może zmniejszyć się nawet dwukrotnie. [2][3][4]Faza bólu głowy

W tej fazie obserwuje się najbardziej obniżone zdolności neuropsychologiczne, co związane jest z nasileniem bólu. Towarzyszy jej nadwrażliwość na światło, dźwięki oraz inne czynniki, które w normalnych warunkach nie powodują bólu. Występują także wymioty i nudności. [2]Faza ustępowania bólu
Faza ponapadowa

Tu także występuje nadwrażliwość na bodźce – między innymi dźwiękowe i świetlne.[2]
Podłoże genetyczne migreny

Ostatnie lata badań nad migreną przynoszą coraz więcej informacji na temat genetycznego podłoża choroby. Niesie to ze sobą nadzieję na efektywniejsze leczenie, nie tylko doraźne. Okazuje się, że za migrenę nie jest odpowiedzialna mutacja tylko jednego genu, ale różnych, leżących innych chromosomach. I tak na przykład migrenę połowiczo-poraźną wywołuje zarówno mutacja genu CACNA1A, leżącego na 19 chromosomie (19q13), ale także w genie CACNA1E, który leży w 1q31. Podane geny dziedziczone są w sposób dominujący. W konsekwencji kanały jonowe są zbudowane w sposób niewłaściwy, a konkretne nieprawidłowości zależne są od zmutowanego genu. Mogą powodować zarówno zwiększoną, jak i zmniejszoną aktywność tegoż kanału. Pociąga to za sobą kaskadę zdarzeń, poczynając od nieprawidłowej depolaryzacji błony komórkowej i uwalniania serotoniny oraz innych neurotransmiterów. Inny rodzaj mutacji, w tym samym typie migreny, ma związek z nieprawidłową budową pompy sodowo-potasowej (mianowicie z jej podjednostką α2). Dotyczy genu ATP1A2 leżącego również na chromosomie 1. Poparciem dla teorii dziedziczności migreny jest dużo większy współczynnik zachorowalności wśród osób, w rodzinach których występuje migrena (zwłaszcza wśród najbliższych krewnych), w porównaniu do osób, w rodzinach których to schorzenie nie występuje. Warto zaznaczyć, że występowanie choroby u współmałżonka nie niesie ze sobą takich korelacji, co eliminuje poniekąd czynniki środowiskowe. [1][3]
Leczenie

Opiera się głównie na zmniejszeniu dyskomfortu życia osób cierpiących na migrenę, czyli w głównej mierze – uśmierzaniu bólu oraz zwalczaniu nudności; często oba rodzaje leków są stosowane w terapii łączonej. W leczeniu bólu używa się głównie paracetamolu, ASA, ibuprofenu, diklofenaku, a dawniej także alkaloidu sporyszu, który notabene również wywoływał ból głowy jako działanie niepożądane. Niezwykle skuteczne w uśmierzaniu bólu migrenowego okazały się niedawno wprowadzone tryptany (agoniści receptora 5-HT1B/1D). Ich skuteczność zależy formy przyjmowania i od fazy napadu, w jakiej zostają podane – im wcześniej tym lepiej, ponieważ podczas ataku stopniowo hamowana jest aktywność przewodu pokarmowego, w tym również wchłaniania. Innym lekiem, tym razem profilaktycznym, stosowanym od niedawna w terapii migreny jest neurotoksyna botulinowa A, czyli Botox. Podobnie jak podczas zabiegów medycyny estetycznej ostrzykuje się nim czoło oraz kark, co prowadzi do porażenia nerwów i zniesienia czucia bólu. Wiele pacjentów potwierdza skuteczność tej metody, jednak rzadko powoduje stuprocentowe ustąpienie bólu, natomiast często powoduje jego znaczne zmniejszenie, co dla osób cierpiących na migrenę może oznaczać polepszenie komfortu życia. Istnieje również ryzyko, że jad kiełbasiany może nieść ze sobą efekt placebo. [2][8]
Wpływ migreny na życie

Chorzy cierpiący na migrenę muszą podporządkować jego ogromną część pod schorzenie. Chory nie jest w stanie przewidzieć, kiedy nastąpi atak, który całkowicie wyklucza go z życia społecznego, ale i zawodowego – zwłaszcza, gdy czynnikiem wyzwalającym atak jest stres. Cierpi na tym zarówno sam chory, jak i jego rodzina. Ataki mogą powodować częstą absencję zarówno w szkole, jak i w pracy, przekładając się odpowiednio na edukację i ścieżkę zawodową. Ponadto, warto zaznaczyć, że w życiu często bywają sytuacje, w których to jak się w nich odnajdziemy, rzutuje na dalszą ścieżkę – edukacji, zawodową czy nawet w sfery prywatnej – np. egzaminy, prezentacje, przemówienia czy innego rodzaju przedsięwzięcia, w których mamy okazję zaprezentować się tylko raz. Co za tym idzie – osoby cierpiące na migrenę często tracą szanse przez niespodziewany atak bądź brak możliwości koncentracji. W szczególności przy chronicznych migrenach chorzy zaprzestają rozwoju w sferze edukacji oraz zawodowej, co spowodowane jest często wizją kolejnych ataków. [2]

Ponadto, unikanie czynników wywalających napady prowadzi do unikania pewnych sytuacji i prowadzenia życia pod dyktando migreny. Unikanie stresu, hałasów, intensywnych czy migających świateł również niesie za sobą konieczność wystrzegania się zwyczajów, które dla zdrowych osób są zupełnie normalne i oczywiste.
Literatura:

  1. M. Glaubic-Łątka, D. Łątka, W. Bury, K. Pierzchała, 2004, Współczesne poglądy na patofizjologię migreny, Neurologia i neurochirurgia polska, 38, 247-315.
  2. M. Linde, 2008, Migrena: współczesne kierunki leczenia,Polski Przegląd Neurologiczny, 4 (supl. C), C1-C13
  3. M. Zgorzalewicz, 2005, Patomechanizm migrenowych bólów głowy. Neurologia Dziecięca, 14(28), 7-14.
  4. A. F. Russo, 2015, Calcitonin gene-related peptide (CGRP): a new target for migraine, Annual review of pharmacology and toxicology, 55, 533–552
  5. http://migrenicy.pl/bol-glowy-a-migrena,15
  6. http://migrenicy.pl/czynniki-wywolujace-migrene,21
  7. http://migrenicy.pl/migrena-a-dieta-co-jesc-a-czego-unikac-wplyw-odzywiania-na-wystepowanie-atakow-migren,11
  8. http://biotechnologia.pl/farmacja/aktualnosci/botoxem-w-bol-glowy-czyli-wielka-wojna-z-migrena,9516