Niedoceniany kwas kojowy

Kwas szczawiowy, mlekowy, octowy, to kwasy organiczne powszechnie znane i stosowane. Natomiast o kwasie kojowym mówi się niewiele. Jego właściwości są wykorzystywane głównie w przemyśle, dlatego tak mało o nim ogólnie dostępnych informacji. Warto jednak wiedzieć, gdzie go można znaleźć, jak go otrzymać i jakie ma działanie.

Kwas kojowy (ang. kojic acid KA) został odkryty w Japonii w 1907 roku przez Saito, jako produkt uboczny metabolizmu Aspergillus oryzae (tzw. pleśń: kojic). Te strzępkowe grzyby wyrosły na rozparowanym ryżu, wykorzystywanym na przykład do produkcji sake (fermentowanego produktu spożywczego -alkoholu). Wiele mikroorganizmów z rodziny Aspergillus i Penicillium jest zdolnych do produkcji kwasu kojowego, należą do nich m.in. A. oryzae (głównie wykorzystywany), A. flavusA. albusP. rubrumP. citrinum,.

Kwasy organiczne często nazywa się kwasami karboksylowymi, ze względu na obecność w nich budowie grupy karboksylowej. Kwas kojowy jest wyróżniającym się kwasem, gdyż nie posiada takiej grupy. Jest też mikotoksyną – toksycznym metabolitem wtórnym grzybów. Co do jego szkodliwości, opinie są podzielone. Organami w największym stopniu narażonymi na jego negatywnie działa są wątroba i nerki. Badania cytotoksyczne nie są jednoznaczne. W wyższych stężeniach kwas kojowy wykazuje właściwości owadobójcze. Badania na szczurach wykazały, że kwas ten nie ma efektów szkodliwych (ok. 76,5% jest wydalane z organizmu).

Kwas kojowy występując naturalnie w pożywieniu jest nietoksyczny, czego przykładem może być długi i dobry stan zdrowia ludności Dalekiego Wschodu, gdzie jest on wykorzystywany w tamtejszej kuchni (np. miso, shoyu, mirin, sake). Kwas kojowy wykazuje cechy szczególne cenione w kosmetologii. W przemyśle kosmetycznym pierwszy raz został zastosowany w Japonii w roku 1988 roku. Udowodniono, że 1% koncentracja tego organicznego kwasu nie powoduje reakcji alergicznych, ani niepożądanych zmian dermatologicznych u osób go stosujących. Dlatego jest wykorzystywany do produkcji kosmetyków mających bezpośredni kontakt ze skórą. Cechy szczególne kwasu kojowego docenione w branży kosmetycznej to rozjaśnianie skóry, a także działanie nawilżające i przeciwzmarszczkowe.

W 1955 roku w Stanach Zjednoczonych została podjęta pierwsza próba wykorzystania kwasu kojowego na skalę przemysłową. Obecnie, ze względu na swoje działanie bakteriobójcze i grzybobójcze, jest powszechnie stosowany do konserwacji żywności, a także jako wzmacniacz smaku. Kwas kojowy przedłuża świeżość ciętych kwiatów, a w medycynie ma działanie przeciwzapalne oraz chroni przed promieni UV.

Kwas kojowy może być produkowany na różne sposoby. Z uwagi na produktywność najlepszą wydaje się okresowa fermentacja wgłębna. Bardzo istotny jest skład podłoża (źródło węgla, mikroelementy), pH, temperatura itp. Najkorzystniejszym źródłem węgla do maksymalizacji stężenia kwasu kojowego jest glukoza. Najważniejszym mikroelementem pożywki jest azot organiczny bądź nieorganiczny. Ten pierwszy uważany jest za lepszy dla syntezy (np. ekstrakt drożdżowy). Optymalne pH powinno wynosić 5-6, natomiast temperatura 300C.

Autor: A. Zys

Literatura:
1. C. Ratledge, B. Kristiansen, Podstawy Biotechnologii, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2011r., s. 264
2. http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol79/mono79-20.pdf
3. W. Podgórski, D. Marzec, Kwas kojowy-właściwości, otrzymywanie i zastosowanie, UE we Wrocławiu
4. http://www.bio-med.pl/kwas%20kojowy.html
5. http://uchem.com.cn/products_detail.asp?id=79
6. http://www.kojicacid.org/