<img src="http://e-biotechnologia.pl/obrazki/chleb.jpg" ALIGN="left" alt="chleb" HSPACE=10 VSPACE=10 width="128" height="96"/>Artykuł jest przedrukiem z biuletynu "Wiedza i Jakość" (nr 1(6)/2007)
Tytuł oryginalny: Powrót do tradycji
Autor: Izabella Kamińska
IJHARS


Przez produkty regionalne i tradycyjne odkrywamy na nowo nasz potencjał kulinarny. Żywność wytwarzana metodą tradycyjną gwarantuje niepowtarzalną wartość i jakość

Powrót do tradycji to nie tylko produkcja żywności metodami niezmieniającymi się od pokoleń. To również promocja produktów spożywczych, utożsamianych z danym regionem, a co za tym idzie, z polską kulturą. Różnorodność i atrakcyjność produktów lokalnych przyciąga uwagę zarówno polskich, jak i zagranicznych konsumentów, doceniających wysoką jakość tradycyjnej żywności. Żywności, która ma uznaną renomę oraz udokumentowane, oryginalne pochodzenie.

Nasze Kulinarne Dziedzictwo
Jednym z działań na rzecz promocji produktów regionalnych i tradycyjnych jest ogólnopolski konkurs „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” (szerzej pisaliśmy o tym w numerze 4(5)/2006 – przyp. red.). Założeniem konkursu jest nie tylko działanie promocyjne, ale także gromadzenie wiedzy o tradycyjnych regionalnych produktach żywnościowych. W ostatniej edycji konkursu liczba produktów zgłoszonych wzrosła do około 800. Udział w konkursie może być wstępem do kolejnych działań, takich jak wpisanie wyrobu na Listę Produktów Tradycyjnych, a nawet rejestracja jego nazwy na szczeblu unijnym.

Lista Produktów Tradycyjnych
Podstawą wpisu produktu na Listę Produktów Tradycyjnych jest jego jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikające ze stosowania tradycyjnych metod produkcji. Za takie uważa się metody wykorzystywane od co najmniej 25 lat. Zgodnie z rozporządzeniem ministra rolnictwa w sprawie wzoru wniosku o wpis na Listę Produktów Tradycyjnych, produkty podzielone są według dziesięciu kategorii:
- Sery i inne produkty mleczne
- Mięso świeże oraz produkty mięsne
- Produkty rybołówstwa, w tym ryby
- Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce
- Wyroby piekarnicze i cukiernicze
- Oleje i tłuszcze (masło, margaryna, olej itp.)
- Miody
- Gotowe dania i potrawy
- Napoje (alkoholowe i bezalkoholowe)
- Inne produkty

Same korzyści
Wymierną korzyścią wpisu na listę jest wzrost popytu na produkt. A co za tym idzie, wzrost zainteresowania regionem, z którego on pochodzi. Szansę na tego typu promocję dostrzega coraz więcej producentów. Świadczy o tym dynamicznie zwiększająca się liczba produktów wpisanych na listę. Pierwsze dwa produkty, które zostały wpisane na listę 20 lipca 2005 r., pochodziły z województwa podlaskiego (były to pierekaczewnik – patrz s. 18 – oraz kindziuk z Puńska). Obecnie produkty wpisane na listę pochodzą ze wszystkich województw, a ich liczba przekroczyła 300 (patrz mapa). Należy jednak zaznaczyć, że nazwa produktu umieszczonego na liście nie podlega ochronie prawnej wynikającej z ustawy o ochronie i rejestracji nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych.

Reprezentanci listy
Spośród produktów wpisanych na Listę Produktów Tradycyjnych najliczniej reprezentowane są gotowe dania i potrawy. Znaleść można wśród nich: pierogi, żurek lub kluski śląskie. Na liście umieszczone zostały także kiszone ogórki oraz aż 20 rodzajów chleba wypiekanego tradycyjnymi metodami i na podstawie staropolskich receptur (patrz wykres).

Tradycyjna jakość
Jednym ze sposobów podkreślających wyjątkową jakość produktów regionalnych i tradycyjnych jest oznaczenie znakiem towarowym „Jakość, Tradycja”. System wyróżniania produktów żywnościowych wysokiej jakości, z uwzględnieniem produktów regionalnych, lokalnych i tradycyjnych, opracowany został przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego we współpracy ze Związkiem Województw RP. Warunkiem przyznania znaku jest wcześniejsza kontrola, której celem jest zagwarantowanie, że stosowana metoda wytwarzania produktu jest zgodna z zadeklarowaną we wniosku. Założeniem systemu jest wyróżnianie na rynku produktów wytworzonych z naturalnych surowców i produkowanych tradycyjnymi metodami. Cechą charakterystyczną produktów jest możliwość odtworzenia ich łańcucha produkcyjnego oraz monitorowanie odbiorców pośrednich. Nadzór nad procesem produkcji sprawują upoważnione jednostki certyfikujące, akredytowane zgodnie z normą PNEN 45011. Producenci używający znaku „Jakość, Tradycja” są zobowiązani do określenia częstotliwości i zakresu kontroli oraz prowadzenia dokumentacji mającej na celu zapewnienie identyfikacji produktu.

Oryginalność pod ochroną
Kolejnym działaniem, mającym na celu podniesienie świadomości wśród producentów i konsumentów zainteresowanych produktami regionalnymi i tradycyjnymi, jest akcja informacyjna „Oryginalność pod ochroną”. Kampania umożliwia producentom uzyskanie podstawowych informacji o europejskim systemie ochrony nazw produktów. Zachęca ich do rejestracji nazw produktów regionalnych i tradycyjnych zgodnie z prawem Unii Europejskiej. Działania promocyjne realizowane są w ramach mechanizmu wspólnej polityki rolnej „Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych”. W ramach kampanii informacyjnej zaplanowane zostały m.in. emisje spotów reklamowych i radiowych o charakterze informacyjnym, publikacja artykułów w prasie specjalistycznej, dystrybucja materiałów informacyjnych, szkolenia, seminaria itp. Wiadomości na temat ochrony nazw produktów dostępne są również na stronie internetowej www.oryginalnoscpodochrona.pl.

Wzorem Unii
Podejmowane w Polsce działania w zakresie promowania produktów regionalnych i tradycyjnych mają na celu podkreślenie jakości i wyjątkowości tych artykułów. Krajowe inicjatywy są również szansą na podniesienie wartości rynkowej produktów. Działania te mają również zachęcać producentów do rejestrowania nazw produktów na szczeblu unijnym w celu uzyskania prawa do oznaczeń, takich jak: Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne czy Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Unijny system ochrony produktów rolnych i środków spożywczych zapoczątkowany został w 1992 r. i wzorowany był na istniejących wcześniej systemach, takich jak francuski system AOC (Appellation d’Origine Contrôlée) (patrz s. 16) oraz włoski DOC (Denominazione d’Origine Controllata). Celem systemu jest prawna ochrona i promowanie produktów, których produkcja związana jest z określoną tradycją lub konkretnym regionem. Polskim producentom uzyskanie chronionych oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych pozwala na dotarcie z informacją o jakości produktów do konsumentów w całej Unii Europejskiej oraz promocję polskich tradycji kulinarnych i polskich regionów za granicą.

Korzyści z rejestracji produktów rolnych i środków spożywczych jako ChNP, ChOG, GTS:
- promocja wysokiej jakości żywności;
- prawna ochrona produktów przed praktykami oszukańczymi;
- wzrost zainteresowania produktami regionalnymi i tradycyjnymi;
- ochrona dziedzictwa kulturowego wsi oraz przyczynienie się do wzrostu różnorodności;
- dodatkowe śródło zarobkowania dla rolników;
- podkreślenie wyjątkowości i niepowtarzalności produktów;
- zachowanie równowagi pomiędzy podażą i popytem;
- dystrybucja produktów poza region, w którym zostały wyprodukowane;
- rozwój regionalny (hamowanie migracji mieszkańców wsi do miast);
- zapewnienie konsumenta o wysokiej jakości produktu;
- stworzenie porównywalnego systemu kontroli produktów we wszystkich państwach UE;
- dostarczenie konsumentom rzetelnej informacji na temat pochodzenia produktów.