<img src="http://e-biotechnologia.pl/obrazki/sok.jpg" ALIGN="left" alt="sok" HSPACE=10 VSPACE=10 width="128" height="96"/>Artykuł jest przedrukiem z biuletynu "Wiedza i Jakość" (nr 4(16)/2009)
Autor: Agnieszka Wandel,
IJHARS


Opakowania soków i napojów są wizualnie do siebie bardzo podobne i tylko umiejętne wczytanie się w napisy na etykietach pozwala odróżnić te produkty od siebie. Większość konsumentów w ogóle nie widzi różnicy bądź mylnie sądzi, że nektar zawiera więcej owocu niż sok. Jak jest naprawdę?

Soki są produktami „otrzymanymi z jednego lub większej ilości gatunków zdrowych, dojrzałych, świeżych lub schłodzonych owoców, posiadającymi barwę, smak i zapach charakterystyczne dla danego gatunku owoców, z których są otrzymane”. Soki mogą być wyprodukowane poprzez wyciśnięcie bezpośrednio z owoców (tzw. soki bezpośrednie) lub poprzez odtworzenie z zagęszczonego soku owocowego, co powinno być zaznaczone na opakowaniu. Do soków owocowych można dodać cukier, ale tylko w celu korekcji kwaśnego smaku, w ilości do 15 g/l soku (w tym przypadku nie musi być deklaracji producenta na opakowaniu o dodatku cukru) lub w celu dosłodzenia, ale tylko w ilości do 150 g/l soku (wtedy deklaracja na opakowaniu jest konieczna). Wyjątek stanowią soki gruszkowe i winogronowe, do których nie wolno dodawać cukrów w ogóle, ze względu na naturalną dużą zawartość cukrów. Do soków można również dodać kwas cytrynowy (do 3 g/l), witaminy, składniki mineralne i inne substancje dodatkowe zgodnie z przepisami o dozwolonych substancjach dodatkowych. Do soków owocowych nie wolno dodawać jednocześnie kwasu cytrynowego lub innych regulatorów kwasowości i cukrów. Do soków nie wolno dodawać substancji konserwujących, sztucznych aromatów i barwników.

Nektary
są produktami „otrzymanymi przez dodanie wody oraz cukrów lub miodu do soku owocowego, soku owocowego odtworzonego z zagęszczonego soku owocowego, zagęszczonego soku owocowego lub ich mieszanek”. W zależności od rodzaju nektaru minimalna zawartość soku wynosi od 25% (np. nektar z czarnych lub czerwonych porzeczek, nektar bananowy) do 50 % (np. nektar jabłkowy, gruszkowy, pomarańczowy czy grapefruitowy). Do nektarów można dodawać cukry nawet w ilości do 20 % w stosunku do wyrobu gotowego oraz częściowo lub całkowicie można zastąpić cukry substancjami słodzącymi. Zgodnie z przepisami jednocześnie można również dodawać regulatory kwasowości i cukier lub substancje słodzące. Do nektarów również nie dodaje się konserwantów, sztucznych aromatów i barwników.

Napoje
są produktami, które zawierają od 0 do 20% soku. Są na rynku napoje z 20% zawartością soku, które wyprodukowano podobnie jak nektary, zmniejszając jednak udział soku. Nie zawierają one konserwantów, sztucznych aromatów i barwników. Niestety wśród napojów mamy również produkty, które są całkowicie „sztuczne”. Nie zawierają soku, chodź wygląd opakowania często to sugeruje, a smak i aromat pochodzą ze sztucznych dodatków. Bardzo często słodzone są sztucznymi słodzikami i zawierają konserwanty. Rozróżnianie poszczególnych produktów pozwoli nam na unikniecie poddania się różnym „chwytom marketingowym”, z którymi możemy się zetknąć oglądając opakowania produktów bądź oglądając reklamy w czasopismach lub telewizji. Producentom zależy na sprzedaży swoich produktów, ale widać, że nie robią tego za wszelką cenę, stosując nieuczciwe praktyki mające na celu wyeliminowanie konkurencji. Wręcz przeciwnie, skupiają się w różnych organizacjach dbając o jakość swoich produktów, myśląc globalnie o sokach i nektarach jako wyrobach, które powinny znaleźć się w diecie każdego człowieka. Nie spotyka się już opakowań soków czy nektarów, na których widnieje napis „bez konserwantów”, co sugerowałoby, że ten produkt jest lepszy od innych. Wiemy już doskonale, że konserwantów do soków i nektarów nie wolno dodawać i producenci tego nie robią.

Dlaczego warto pić soki i nektary owocowe?
Przede wszystkim są one źródłem węglowodanów, witamin, związków mineralnych i błonnika. Węglowodany nie tylko dostarczają organizmowi energii, ale również stanowią materiał budulcowy naszych organów i komórek nerwowych. Prawidłowa ilość węglowodanów dostarczana organizmowi zapobiega m.in. gromadzeniu się tkanki tłuszczowej i jest niezbędna dla zachowania równowagi pomiędzy energią przyjmowaną, a zużywaną m.in. podczas wysiłku fizycznego. Dodatkowo błonnik pokarmowy, który jest również węglowodanem jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania jelit. Soki i nektary owocowe zawierają także bardzo ważne antyoksydanty, które chronią nasz organizm przed wolnymi rodnikami odpowiedzialnymi za procesy starzenia i choroby nowotworowe. Soki, zwłaszcza jabłkowe, gruszkowe, ananasowe i pomarańczowe są bogatym źródłem żelaza, które jest bardzo dobrze wchłaniane dzięki temu, że w sokach tych występuje witamina C i kwas cytrynowy. Warto również wspomnieć na temat soków i nektarów warzywnych. Są to produkty, które powinny znaleźć się w naszej codziennej diecie. Zawierają one wiele ważnych związków, m. in. beta- karoten (najwięcej sok marchwiowy), kwas foliowy (sok z czerwonych buraków), potas (sok pomidorowy). Zawierają także dużo więcej błonnika niż soki owocowe.


Z czym możemy się spotkać, co może nas wprowadzić w błąd przy zakupie?

Producenci próbują zwrócić uwagę na swoje produkty. Bazując na niewiedzy konsumentów stosują praktyki, mające na celu spowodowanie zakupu ich produktu. Oto niektóre z nich:

Duży napis np. jabłko, które jest nazwą własną. Myślimy wówczas, że kupujemy sok jabłkowy, a mniejszą czcionką napisane jest, że to nektar. Cieszymy się, że udało nam się kupić tańszy produkt myśląc, że kupiliśmy sok, a mamy w koszyku nektar o 50% udziale soku.

Bardzo często wprowadza nas w błąd szata graficzna opakowania. Obrazek przedstawia wybrane owoce, które faktycznie występują często w dużo mniejszym udziale niż inne zawarte w składzie soku. Przekonać się można o tym dopiero czytając uważnie etykietę.

Na niektórych opakowaniach soków np. winogronowych podana jest informacja, że nie dodano cukru. Myślimy, że ten produkt jest lepszy od innego, a to nie prawda, ponieważ do żadnego soku winogronowego nie może być dodawany cukier. Jest to zabronione przepisami prawa.

Informacja „bez dodatku cukru” musi zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami być uzupełniona o „zawiera naturalnie występujące cukry”. Często napis „bez dodatku cukru” jest bardzo widoczny, a informacja o naturalnie występujących cukrach jest napisana małymi literami na bocznej stronie opakowania. Pamiętajmy, że soki i nektary naturalnie zawierają cukry, co jest bardzo istotne, zwłaszcza dla osób będących na diecie bądź chorujących na cukrzycę.

W sokach mieszanych często jeden z owoców jest wyróżniony wielkością czcionki i w formie graficznej. Konsument widzi tylko jeden z owoców i jest przekonany, że kupuje sok jednoowocowy, podczas gdy jest on wieloowocowy.

Jeśli w danym momencie jest duży popyt na czarną porzeczkę, to zauważmy, że czarna porzeczka jest prezentowana na bardzo wielu opakowaniach. Dopiero czytając skład dowiadujemy się, że jest jej bardzo mało, dużo mniej niż nam się wydaje, kiedy patrzymy na obrazek na opakowaniu. Nie czytając składu jesteśmy przekonani, że zakupiliśmy produkt bogaty np. w witaminę C pochodząca z czarnych porzeczek.