Z pozoru dość przewrotny tytuł niniejszego artykułu naukowego, na pierwszy rzut oka tautologizm, a jednak poniżej postaram się wyjaśnić logiczne podstawy takiego wyboru. Wyjdę z definicji pojęcia genetyki. Otóż jest to nauka o dziedziczności i zmienności organizmów w oparciu o informacje zawarte w genach, czyli podstawowych elementach materiału genetycznego, upakowanego w chromosomach jąder komórkowych i/lub w DNA mitochondrialnym.

Dziedziczność i zmienność genetyczna w mikroskali

Z kolei geny zbudowane są z jeszcze mniejszych cegiełek, zwanych nukleotydami. Pojedynczy nukleotyd składa się z reszty cukru (rybozy w RNA lub deoksyrybozy w DNA), reszty kwasu ortofosforowego (V), tj. H3PO4, oraz reszty jednej z zasad azotowych purynowych lub pirymidynowych, w ludzkim DNA takich jak adenina (A), guanina (G), cytozyna (C) i tymina (T), a w RNA zamiast tyminy jest uracyl (U). Zasady te łączą się w łańcuchy sekwencji nukleotydowych, w DNA tworząc dwuniciowe pary A=T i C≡G połączone słabymi wiązaniami wodorowymi, wrażliwymi na działanie wysokich temperatur (topnienie DNA – rozplatanie podwójnej nici). Sekwencja (budowa pierwszorzędowa) tych par formuje strukturę wyższego rzędu pod postacią dwuniciowej helisy, czyli spirali DNA. Dziedziczenie, czyli przekazywanie genów z pokolenia na pokolenie oraz ich tasowanie (przystosowawcze zmiany modyfikacyjne, składanie genów po kądzieli i po mieczu) to dwa pojęcia opisujące fenomen zachowania i ewolucji życia na planecie Ziemia. Dzięki ewolucji organizmy przystosowują się do nowych warunków otoczenia i stają się bardziej wyspecjalizowane, a także dochodzić może do powstawiania nowych gatunków w procesie zwanym specjacją, szczególnie na wyspach lub w innych skrajnie odmiennych warunkach środowiska. Zjawiska te dotyczą wszystkich bez wyjątku gatunków roślin, zwierząt i grzybów.

Synteza białek

W każdej z osobna komórce występuje skomplikowana maszyneria organelli, których funkcją jest synteza białek (obłonionych subkomórkowych struktur szorstkiej siateczki endoplazmatycznej RER z rybosomami) – strukturalnych (np. kolagenu, elastyny, keratyny) i funkcjonalnych (np. enzymów hydrolitycznych, hormonów białkowych, aktyny, miozyny itd.). W biologii molekularnej proces ten odbywa się na zasadzie przetworzenia informacji zawartej w DNA za pośrednictwem mRNA na peptyd, polipeptyd lub białko. Proces ten przebiega dwuetapowo.

Transkrypcja – przepisywanie informacji genetycznej z DNA na RNA bądź przepisywanie tekstów, nagrań, wywiadów

Etapem pierwszym jest transkrypcja, czyli przepisanie informacji z DNA na mRNA (messanger RNA, RNA informacyjne). Etapem drugim jest translacja, czyli przetłumaczenie informacji z mRNA na białko. To rodzaj konwersji informacji z jednego wzorca na inny poprzez wzorzec pośredniczący. Etap pierwszy można porównać do zajęcia przepisywania prac magisterskich (celem sparafrazowania tekstu, by nie przypominał plagiatu), przepisywania ze słuchu nagrań, wywiadów; to zajęcie mniej skomplikowane.

Translacja zarówno jako proces z dziedziny inżynierii genetycznej, jak i przekład pisemny

Natomiast etap drugi to proces bardziej złożony, który z powodzeniem można porównać do tłumaczeń z genetyki, czyli translacji genetycznych. W tłumaczeniu z dziedziny „genetyka” występuje tekst źródłowy w danym języku (np. j. polskim, który można rozłożyć na czynniki pierwsze, takie jak akapity, zdania, słowa i litery, przy czym polski alfabet składa się z 32 liter, tworząc kombinację 100-150 tysięcy słów – tekst polski jest tożsamy do łańcucha mRNA zbudowanego z reszt nukleotydów i zasad azotowych, gdzie trójki nukleotydów – kodony, tak jakby litery w języku polskim, kodują dany aminokwas, czyli słowo w obcym języku) – matryca – oraz tekst wynikowy w innym języku (np. j. angielskim, niemieckim, włoskim lub hiszpańskim – tożsamy do unikalnej sekwencji złożonej z wielu reszt aminokwasów białkowych, których występuje aż 20 typów w ogromnej liczbie konfiguracji) – produkt. Aby proces translacji przebiegł pomyślnie, potrzebny jest pośrednik w skutecznej komunikacji pomiędzy tymi dwiema platformami informacyjnymi (mRNA i białkami), tj. rybosom z enzymami katalizującymi proces translacji w komórce, np. peptydylotransferazą. Rybosom można uznać za tożsamy z osobą tłumacza pracującego w biurze i znającego obydwa języki, posiłkującego się słownikami językowymi oraz danymi z forów dyskusyjnych dla tłumaczy, by poprawić i przyspieszyć proces tłumaczenia, podobnie jak rybosom posiłkuje się enzymami katalizującymi procesy biochemicznej syntezy białek.

Stopka autorska:

mgr biotechnologii, certyfikowany tłumacz techniczny Daniel Korcz, biuro tłumaczeń Best Text

Literatura:

1. Lubert Stryer „Biochemia”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 941-965
2. Bruce Alberts, Denis Bray i wsp.: „Podstawy biologii komórki. Wprowadzenie do biologii molekularnej”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 212-234
3. Czesław Jura, Halina Krzanowska i wsp.: „Leksykon biologiczny”, Wiedza Powszechna, Warszawa 1992, s. 214, 703-704
4. Halina Krzanowska i wsp.: Rozdział 6 „Gatunek i specjacja” [w:] „Zarys mechanizmów ewolucji”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 253-285
5. Leokadia Kłyszejko-Stefanowicz: Rozdział 16. „Zarys biosyntezy białka i peptydów” [w:] „Cytobiochemia”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, , s. 497-535
6. Arkadiusz Belczyk: Rozdział 1. „Co to znaczy „tłumaczyć tekst”?” [w:] „Poradnik tłumacza”, Wydawnictwo IDEA, Kraków 2009, s. 9-16