Campylobacter – niezawodny konkurent Salmonella?

Autor: Anna Barańska

Od dawna czołowe miejsce w zakażeniach bakteryjnych układu pokarmowego zajmowała Salmonella spp. Jednak w ostatnich latach pierwsze miejsce zajmuje dość „nowy patogen” obecny w żywności – Campylobacter. Spowodowane jest to poprawą poziomu higieny, zwiększoną świadomością konsumentów i producentów żywności, a także postępem w nauce, dzięki czemu obserwuje się spadek zachorowalności na salmonellozę. Poprawa higieny „pozwoliła” rozwijać się w żywności tym bakteriom, których wzrost był ograniczany przez towarzyszące „silniejsze” mikroorganizmy.

Campylobacter należy do rodziny Campylobacteriaceae. Do rodzaju Campylobacter należy kilka gatunków m.in. C. jejuni, który jest najbardziej patogenny oraz C.fetusC. faecalisC. gracilisC.lariC.coliC. hominisC.curvus. Są to Gram-ujemnie pałeczki, lekko zakrzywione o długości 0,5–5 µm i średnicy 0,2–0,8 µm. Są urzęsione mono- i ditrichalnie, co umożliwia im ruch. Są mikroaerofilami. Wytwarzają oksydazę, a nie wytwarzają ureazy. Na barwionych preparatach bakterie te potrafią układać się w tzw. skrzydłą mewy. Rosną w zakresie temp. 42-45 ℃, są wiec termofilami. Nie są zdolne do rozkładu węglowodanów, białek, tłuszczów. Potrafią zaś rozłożyć aminokwasy oraz metabolity cyklu Krebsa.

Źródło: https://www.swisstph.ch/de/swiss-tph-news/news-detail-d/news/gastrointestinal-illnesses-cost-the-swiss-health-care-sector-up-to-eur-45-million-per-year/

Epidemiologia kampylobakteriozy

W środowisku C. jejuni bytuje w przewodzie pokarmowym ptaków i ssaków. W związku z tym, nieodpowienia obróbka termiczna mięsa drobiowego przyczynia się do zatruć pokarmowych, zwłaszcza w okresie grillowym (głębsze warstwy nie są poddane właściwej obróbce termicznej). Pracownicy ubojni, weterynarze oraz hodowcy drobiu, bydła czy trzody chlewnej są w podwyższonej grupie ryzyka narażenia na zachorowanie na kampylobakteriozę (łac.campylobacteriosis) ze względu na kontakt ze zwierzętami. Głównymi źródłami zakażenia są wspomniane już wcześniej mięso drobiowe, a także żywność pochodzenia zwierzęcego tj. mleko niepasteryzowane a takżę woda. Wtórnym miejscem zakażenia Campylocbacter jest kuchnia. To właśnie w niej na skutek niezachowania podstawowych zasad higieny dochodzi do przeniesienia bakterii z surowego mięsa na ręce osoby przygotowującej potrawę, a później na inne osoby i potrawy. Bakterie te potrafią przeżyć na powierzchniach roboczych (blaty, deski do krojenia) przez 24 godziny. Na skórze schłodzonych tuszek kurcząt i wieprzowiny C. jejuni i C. coli mogą przeżywać nawet przez kilka tygodni.

Dawka zakażająca jest mała i wynosi:500-800jtk. Elementami chorobotwórczości są sprawny aparat ruchowy, który ułatwia kolonizację jelita, a także adhezja do komórek nabłonkowych. W odróżnieniu od pałeczek Salmonella bakterie z rodzaju Campylobacter nie namnażają się podczas przechowywania żywności w temp. pokojowej.

Od 2005 roku kampylobakterioza jest najczęściej zgłaszaną chorobą odzwierzęcą u ludzi w UE.W wielu krajach istnieją specjalne systemy monitorujące dzięki czemu liczba wykrywanych zakażeń przez Campylobacter znacząco wzrosła. Choć w Polsce istnieje zapis o obowiązku rejestracji zachorowań na kampylobakteriozę określony w Ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008 r, to niestety nie jest to przestrzegane. W Polsce niski poziom zachorowalności może być spowodowany niezgłaszaniem się do lekarza z łagodnym przebiegiem kampylobakteriozy. Polska należy do krajów, w których najgorzej znana jest sytuacja epidemiologiczna wywołana przez Campylobacter. Związane jest to przede wszystkim na niewielką liczbę laboratoriów w Polsce zajmujących się diagnostyką pałeczkami z rodzaju Campylobacter. U ludzi najczęściej izolowany jest C. jejuni subsp. jejuni.

Objawy kampylobakteriozy

Kampylobakterioza występuje pod postacią zapalenia jelit i żołądka lub tylko jelit. W większości głównym objawem jest biegunka, często z krwią w kale, nudności, wymioty, gorączka oraz ból brzucha w okolicy podpępkowej. Początkowe objawy pojawiają się w ciągu 2-5 dni od zakażenia i występują w postaci bólu mięsni, głowy lub gorączki. U niektórych pacjentów mogą występować tylko objawy grypopodobne. Niestety kampylobakterioza niesie ze sobą ryzyko powikłań tj. posocznica czy zespół Guillaina-Barréa, zwłaszcza u osób podwyższonego ryzyka. W przypadku ostrych krwawych biegunek trwających ponad tydzień stosowana jest antybiotykoterapia. U dzieci oraz osób z obniżona odpornością stosowana jest erytromycyna, zaś u dorosłych fluorochinolony, które posiadają szerokie spektrum działania. Niestety, niepokojącym objawem jest nabywanie przez szczepy Campylobacter oporności na antybiotyki. Spowodowane to jest nadużywaniem antybiotyków w medycynie i weterynarii. Brytyjska Agencja ds. Standardów Żywności (FSA) twierdzi, że płukanie drobiu może być groźne dla zdrowia, ponieważ znajdujące się na mięsie bakterie możemy przenieść na zlew, gąbkę i inne naczynia. Eksperci twierdzą, że lepiej od razu je gotować, gdyż wysokie temperatury je zniszczą.
W związku z tym należy zwiększyć świadomość ludzi na zagrożenia jakie czekają na nich w żywności oraz jak mogą się przed nimi chronić poprzez organizację różnych konferencji lub nawet stworzenie ulotek, które dotrą do większej ilości ludzi.

Literatura:

  1. Eligia M. Szewczyk „Diagnostyka bakteriologiczna” PWN, 2013 s.162-164
  2. Stanisław Błażejak, wona Gientka „Wybrane zagadnienia z mikrobiologii żywności” SGGW, 2010 s. 82-86
  3. Bernadeta Szczepańska, Małgorzata Andrzejewska, Dorota Śpica, Jacek Klawe „Campylobacter spp. – niedoceniany w Polsce czynnik etiologiczny zakażeń przewodu pokarmowego” pokarmowego, 2014
  4. Natalia Rokosz, Waldemar Rastawicki, Tomasz Wołkowicz „Mikrobiologiczna diagnostyka zakażeń wywoływanych przez pałeczki Campylobacter jejuni i Campylobacter coli u ludzi” 2014